Borderline Times. Het einde van de normaliteit?

Criterium 1: Verlatingsangst

Verlatingsangst is een buitensporige angst om van belangrijke hechtingsfiguren (moeder, vader, partner, ..)  gescheiden te worden. Het gebeurt niet zelden dat verlatingsangst zich ontwikkelt na een ingrijpende gebeurtenis. Ook het coronavirus is zo’n ingrijpende gebeurtenis: het heeft ons geconfronteerd met de sterfelijkheid van onszelf en onze naasten. Plots wordt de kans reëel dat we de ander kunnen verliezen aan een onzichtbare vijand. Daarnaast leefden we een tijdje gedwongen gescheiden van onze familie en vrienden, eerst tijdens de lockdown en daarna was er de bubbel van 5. Het ultieme doel: ‘flatten the curve’. Niemand kon ons zeggen hoe lang dat zou duren. Niemand kan ons zeggen hoe vaak we nog afscheid zullen moeten nemen totdat het vaccin er is. Het gevolg: heel wat eenzaamheid en huidhonger, maar ook heel wat mensen die zich afgewezen voelden. Had je een beperkt netwerk, dan zat het er ook niet in om mensen te ontmoeten op een bankje in het park of om een babbeltje te doen in de winkel. Mensen gingen aan het hamsteren en runshoppen om zich daarna terug te trekken in hun veilige cocon. 

Criterium 2: Instabiele en intense relaties

De coronacrisis heeft onze relaties intenser en instabieler gemaakt.

Intenser, want waar we vroeger vaak een drukke agenda hadden (werken, sporten, vrienden en familie ontmoeten, me-time, tijd met de partner, …), kan je nu bij wijze van spreken je agenda in 2021 opnieuw gebruiken, zo maagdelijk wit bleef die. Thuiswerk werd aanbevolen, fitnesszaken werden gesloten, familie en vrienden mochten we niet meer zien en evenementen werden geannuleerd. Blijft nog over: het gezin. Volgens de media kan dat maar twee dingen betekenen: stijging van het aantal relatiebreuken en zelfs huiselijk geweld en stijging van het aantal geboortes, de zogenaamde babyboom aan coronababy’s die verwacht wordt. Er is geen matiging, geen tussenweg.

Tot slot valt ook op hoe kortstondig de relaties met onze spullen zijn. Van zodra dat we enkel het hoogstnodige mogen kopen, stort onze economie in elkaar. Er werd ook nog nooit zoveel online besteld om toch maar aan onze behoefte van meer/beter/nieuwer te voldoen. 

Criterium 3: Inadequate, intense woede of moeite kwaadheid te beheersen

Agressie in onze samenleving. Op sociale media lijkt er absoluut geen rem op te staan. Experts Marc Van Ranst en Erika Vlieghe krijgen dagelijks doodsbedreigingen in hun mailbox. Leerkrachten durven geen C-attesten uitdelen uit angst voor aanvechtingen via het gerecht. Er waren de rellen in Brussel, de stijging van het partnergeweld en een forse toename van internetfraude. We gaven nog nooit zoveel privacy op voor meer veiligheid en toch lijkt dat niet helemaal haalbaar. De eigen behoeftes primeren en als die niet onmiddellijk worden bevredigd, ontploft er iets in de hoofden van de mensen. Als geweld dan ook nog eens met geweld bestreden wordt, kom je in een zeer spijtige spiraal terecht.

Criterium 4: Identiteitsstoornissen

Existentiële twijfels zijn van alle tijden: Wie ben ik? Waar kom ik vandaan? Wie wil ik worden? Dat soort vragen werden versterkt door de coronacrisis. Zo heeft ze de rollen die we doorheen ons leven ontwikkeld hebben danig doorheen geschud. Mensen met kinderen werden plots ook leerkracht en animator. Mensen haalden hun ouders uit het woonzorgcentrum en werden plots verzorger. Sportzaken sloten de deuren en mensen werden hun eigen fitnesscoach. Sommigen raakten hun job kwijt; zij vragen zich af wat ze in de toekomst nog kunnen en willen doen op professioneel vlak. Mensen die het coronavirus opliepen en met een blijvende vermoeidheid kampen, vragen zich af of ze ooit nog hun oude leven kunnen oppikken. Een groot stuk van de generatie 65-plussers werd geëlimineerd, al hun zonen en dochters moeten nu verder zonder ouder. Verpleegkundigen gingen dan weer van zero naar hero. Zullen ze ook na de coronacrisis zo behandeld worden en loon naar werken krijgen? 

Met het wegvallen van het sociale leven viel ook een stuk van onze identiteit weg. Misschien voelde je je door de letterlijke afstand minder verbonden met het werk, met je vriendengroep of met een bepaalde hobbyclub. Daarnaast is wat we consumeren ook een groot deel van onze identiteit: de kleding die we dragen, de spullen die we gebruiken, … Maar er kon minder geconsumeerd worden en indien wel, was er niemand waaraan je het kon tonen. We liepen bij wijze van spreken maandenlang rond in onze pyjama. Niemand die daaraan graag zijn identiteit wil verbinden.

En ten slotte is ons zelfbeschikkingsrecht een groot deel van onze identiteit geworden. De vrijheid om te doen en te laten wat we willen zonder dat dat gerapporteerd moest worden. Nu zijn we beperkt in wat we nog wel en niet mogen doen. En wanneer we iets doen, moeten we vaak nog onze contactgegevens achterlaten. Wie had ooit gedacht dat we - als vrije persoon in een vrije wereld - enkel het huis zouden mogen verlaten om te gaan werken?

Criterium 5: Affectlabiliteit

Oftewel periodes van intense emoties die elkaar afwisselen. We surfen op de golven van ons gemoed. We aanvaarden niet meer dat de tegenslagen bij het leven horen. Alles moet steeds gericht zijn op zoveel mogelijk genieten. We moeten gelukkig zijn. Wanneer er dan iets tegenvalt, zoals dit jaar, gaan we door diepe dalen. We zijn somber, kwaad en angstig. Er wordt een tsunami aan psychische klachten verwacht. Bij de start van de tweede golf merkte Tele-onthaal al meteen een stijging in het aantal corona-gerelateerde gesprekken. We zijn het verleerd om te genieten van de gewone dingen des levens. We zijn echte hedonisten geworden. Alles wat we doen moet altijd straffer, specialer, origineler … En laat dat nu net moeilijk zijn in deze tijden. Massaal zwembaden bouwen en trampolines laten aanrukken dan maar? Mensen bleven ook reizen boeken. Want een staycation bleek voor velen een te eenvoudig, alledaags alternatief.

Criterium 6: Impulsiviteit

Bij een Borderlinepersoonlijkheidsstoornis gaat dit om impulsiviteit die de betrokkene zelf kan schaden (geld verkwisten, seks, middelengebruik, roekeloos rijgedrag of eetbuien). Er waren de lockdownfeestjes die georganiseerd werden de laatste avond voor het publieke leven zou stilvallen. Sommigen waren hardleers en bleven op café gaan waardoor een aantal keer de politie moest optreden. Brave, creatieve Vlamingen ontdekten zoomsessies, ook wel café Quarantaine genoemd.

Het coronavirus kan zorgen voor angst, spanningen en somberheid. De kans bestaat dat mensen meer alcohol of drugs gaan gebruiken om de gevoelens te verdoven. Bij het begin van de lockdown was er ook een rush op apothekers waar mensen vooral pijnstillers, anitdepressiva en slaapmiddelen hamsterden.

Ten slotte werd ook het woord coronakilo’s geïntroduceerd. Heel wat mensen snoepten meer dan voorheen, uit verveling. Dit in combinatie met het feit dat de sportclubs de deuren sloten, zorgde voor een toename aan gewicht. En dat terwijl overgewicht het risico op zware complicaties ten gevolge van het coronavirus verhoogt. Groot-Brittannië heeft inmiddels besloten acties te ondernemen. Heel wat diëtisten in Vlaanderen hopen dat België snel zal volgen.

Criterium 7: Voorbijgaande stressgebonden paranoïde of dissociatieve symptomen

Fans van samenzweringstheorieën hadden dit jaar de tijd van hun leven. Zo zou de overheid het coronavirus de wereld ingestuurd hebben om de kloof tussen arm en rijk te vergroten. Dan was er de theorie dat het virus niet afkomstig was van vleermuizen uit China, maar dat het al dan niet opzettelijk ontsnapt zou zijn uit een labo. De media werd herhaaldelijk verweten dat zij zouden aanzetten tot de hysterie rond het coronavirus, dat volgens sommigen nog steeds niet meer zou zijn dan een banaal griepje.

En dan was er nog het wantrouwen naar de contact tracers toe. Blijkbaar willen we niet delen met wie we contact hebben gehad in de afgelopen periode. Omdat we meer contacten hadden dan toegestaan was? Omdat we niet de oorzaak willen zijn dat iemand anders in quarantaine moet en zijn contacten moet missen? Omdat onze privacy belangrijker is dan de volksgezondheid? Het blijft een beetje gissen, maar opnieuw lijken individuele belangen te primeren.

Ook hadden sommige werkgevers moeite om hun medewerkers te vertrouwen die plots moesten thuis werken. Vertrouwen is nochtans de basis van alles, predikt leadership-expert Patrick Lencioni al een hele tijd.

Dissociatie betekent letterlijk ontkoppeling of uiteenvallen. Daarbij stop je een stukje van jezelf weg (gevoelens, gedachten, waarnemingen of herinneringen). Bijvoorbeeld, je ziet op tv - vol ongeloof en met een bang hart - de verschrikkelijke beelden van patiënten met COVID-19 die in coma liggen en beademd worden. Daarna denk je: “ach het zal hier wel niet zo'n vaart lopen”. Uit onderzoek blijkt dat mensen vaak onrealistisch optimisme vertonen. Ze schatten de kans dat hen iets ergs kan overkomen veel lager in dan voor iemand anders.

Ook de wereld kwam soms nogal gedissocieerd of gespleten over. Enerzijds zijn er heel wat gezinnen die het financieel moeilijk hebben door hun inkomen dat wegvalt. Sommige gezinnen hebben zelfs geen laptops om hun kinderen thuisonderwijs te laten volgen. Anderzijds werden er nog nooit zoveel huizen van meer dan een miljoen verkocht. Mensen met een tweede verblijf klaagden steen en been dat ze er niet naartoe mochten terwijl er arme gezinnen samenleefden op oppervlaktes die vaak kleiner waren dan dat tweede verblijf.

Criterium 8: Automutilatie en suïcidaliteit

Oftewel gedrag stellen dat schadelijk is voor jezelf: lockdownfeestjes of de aanbevolen regels niet volgen, meer drank, drugs of eten consumeren. Genot is het hoogste goed geworden, ook ten koste van de gezondheid.

Criterium 9: Zinloosheid en leegte

De afgelopen maanden kan het zijn dat jouw leven heel erg leeg aanvoelde. Er was immers niet veel meer over van waar je anders zo druk mee bezig was. Bovendien is er ook weinig perspectief. We wachten allemaal op de komst van een vaccin, wat nog een jaar zou kunnen duren en dan misschien nog niet voor iedereen beschikbaar zal zijn. En wanneer dat vaccin er zal zijn, wat blijft er dan nog over van onze economie? De faillissementen volgen elkaar op en heel wat mensen zitten nog steeds thuis met tijdelijke werkloosheid. En wat met onze langdurige werkzoekenden? Zal er voor hen nog een plaats zijn op de arbeidsmarkt?

Welke therapie heeft onze samenleving nodig om te herstellen?

Hoe geraken we hier uit volgens De Wachter? Met hechting, engagement, solidariteit en gemeenschapszin.

We applaudisseerden voor de zorg. Mensen deden boodschappen voor elkaar. Het nieuws bracht ook positieve rubrieken. Bedrijven schonken laptops aan gezinnen die het nodig hadden. Er waren mensen die spontaan mondkapjes maakten voor iedereen. Veel bedrijven vonden zichzelf opnieuw uit ...

Wellicht volgen er nog opflakkeringen van het virus. Laten we onszelf dan een spiegel voorhouden en het deze keer anders aanpakken. Op individueel niveau kunnen we vast en zeker een verschil maken voor het collectief.  

Wil je hierover graag meer in detail praten?

Contacteer Saskia Poelmans of bel ons op 053/85 77 77.