Is gedragsverandering moeilijk?
Hoe komen we los van ons oude (niet gewenste) gedrag én hoe kunnen we plaatsmaken voor nieuw gewenst gedrag? Wat maakt gedragsverandering zo moeilijk? In onderstaand inzichtsartikel lichten we toe dat veranderen een leerproces is, met vallen en opstaan.
In het inzichtsartikel Veranderende waarden zoomden we in op het belang onze waarden te ontdekken en in functie daarvan je doelen te bepalen in het besef dat je waarden tijdens je leven kunnen veranderen en dus ook je doelen.
In het inzichtsartikel Leef jij je eigen waarden werd aangehaald hoe belangrijk het is om je waarden naar concreet gedrag te vertalen. Soms zullen er obstakels of beren op de weg zijn die onze waarden uitdagen én onze doelen dreigen te saboteren. Soms zal ons gedrag haaks staan op wat we ‘echt’ willen of nastreven.
De voordelen van ons oude (soms destructieve) gedrag leveren op korte termijn meer op en daarvan loskomen kost ons veel energie en moeite.
De hamvraag in dit inzichtsartikel is: Hoe komen we los van ons oude (niet gewenste) gedrag én hoe kunnen we plaatsmaken voor nieuw gewenst gedrag?
Wat maakt gedragsverandering zo moeilijk?
Gedrag is de zwakke schakel bij veranderingen. In ons brein zijn er twee soorten processen die elkaar tegenwerken.
Wanneer je beslissingen neemt, gebruik je twee verschillende denksystemen.
- Denksysteem 1 is snel, automatisch, emotioneel en onderbewust.
- Denksysteem 2 is langzamer en doelbewuster. Je denkt na over verschillende overwegingen, verschillende concepten en weegt alle opties af.
Terwijl jij een beslissing neemt, doorloop je twee totaal verschillende denkprocessen. In de literatuur spreekt men van ‘dual-proccesing’.
Het concept van denksysteem 1 en 2, ontwikkeld door psycholoog Daniel Kahneman (auteur van Thinking Fast and Slow), zegt dat besluitvorming niet volledig gebaseerd is op bewust, rationeel denken, integendeel.
Enerzijds stelt Daniel Kahneman dat we bewuste plannen maken en anderzijds stelt hij dat ons brein primair ingericht is op het automatisch herhalen van gedrag dat ‘werkt’ en ‘weinig moeite kost’ of met andere woorden: gewoontegedrag of automatisch gedrag.
Ons brein streeft naar ‘cognitief gemak’: het is gericht op voldoende bereiken met weinig moeite.
Volgens Ben Tiggelaar en de wetenschappelijke wereld is het veranderen van gedrag moeilijk omdat we sterk de neiging hebben om pijn, ongemak en verlies te vermijden. Dit belemmert in vele gevallen onze motivatie om te leren en te experimenteren en om verandering door te voeren.
‘Fouten maken mag’, klinkt bijvoorbeeld wel mooi, maar diep in ons brein klinkt er een stemmetje dat waarschuwt: ‘Fouten maken is gewoon fout. Niet doen!’
Skinner op zijn beurt stelt dat onze omgeving zowel fysiek als sociaal een grote invloed heeft op ons gedrag. Een voorbeeld: als we een grotere maaltijd of een groter bord voorgezet krijgen, dan eten we meer. Slechts weinig mensen realiseren zich hoeveel invloed hun directe omgeving heeft. Als de omgeving niet wijzigt, dan is gedragsverandering niet makkelijk.
De Ladder: hoe kunnen we gedrag succesvol veranderen?
Ben Tiggelaar schreef een pragmatisch boek over hoe we kunnen loskomen van oude gewoontes en hoe we nieuw gedrag kunnen eigen maken.
Tijdens ons learning traject ‘Op exploratie naar de leider in jezelf’ gaan we concreet aan de slag met de Ladder.
De Ladder is een eenvoudig model om gedragsverandering te ordenen. Stel je een ladder voor met drie treden:
- De bovenste tree is het doel dat je nastreeft. Oftewel het resultaat, de ontwikkeling die je wilt zien. Een voorbeeld: ik wil werken aan het geven en ontvangen van feedback.
- De middelste tree is het gedrag dat nodig is om dat doel dichterbij te brengen. Concreet, helder geformuleerd gedrag in kleine stapjes. Een voorbeeld: voortaan geef ik 2x per week feedback.
- De onderste tree is de support, de ondersteuning die nodig is om je gedragsvoornemen ook echt uit te voeren. Technieken die gedrag op gang helpen en houden. Een voorbeeld: Ik lees een boek over geweldloze communicatie en plan een wekelijks reflectiemoment in. Heb ik 2x per week actief feedback gegeven? Daarnaast deel ik mijn doel met collega’s en mijn leidinggevende.
Aan de slag
Werken met De Ladder doe je als volgt. Je plant eerst je verandering ‘van boven naar beneden’. Je kiest je doel, je vertaalt het naar gedrag en je kiest je support.
Vervolgens ga je aan de slag. Je verifieert ‘van onderen naar boven’ of het werkt. Je zorgt dat je supporttechnieken op orde zijn, daarna probeer je het nieuwe, gewenste gedrag uit en zo werk je toe naar je doel. Onderweg kijk je hoe het gaat en stuur je bij.
Veranderen is een leerproces. Je moet niet bewijzen dat je aanpak klopt. Je moet een aanpak vinden die werkt voor jou en die je doel dichterbij brengt. Dat is de maatstaf.
Lees ook:
- Zijn kernwaarden in steen gebeiteld?
- Veranderende waarden
- Leef jij je eigen waarden?
- Zelfkennis als sleutel tot verbinding met anderen
Interesse om hierover meer te weten?
Contacteer academy@skillbuilders.be
Ontdek ook het artikel in #ZigZagHR
Relevante Tips, Nieuws & Inzichten
De loopbaan - hoe een term in de 16de eeuw al treffend gekozen werd
Wist je dat het woord carrière is afgeleid van de Latijnse benaming voor een renbaan (Shorne, 2001)? Het vond zijn oorsprong in de wereld van de paardenraces en daar betekende het “elke snelle en ononderbroken activiteit”. Later zijn we het, net als het woord loopbaan, ook gaan gebruiken in de context van werk, waar het dan een zekere vooruitgang in werk betekende (Williams, 1983). Saskia Poelmans, psycholoog en stress & burn-outcoach bij Skill BuilderS geeft haar persoonlijke kijk op het woord ‘loop-baan’.
Cadeaus komen soms in vermomming
Mensen die ziek zijn, worden soms gedwongen hun aandacht heel anders te gaan richten. De ziekte blijkt ze als het ware uit te nodigen om hun aandacht naar binnen te richten. Ze nemen hun opvattingen en levensstijl die ze tot dan toe hadden, onder de loep. Herken je dat in je omgeving? Of bij jezelf, als jij in deze situatie verkeert?
Aline Aelberts, expert loopbaancoach bij Skill BuilderS, zocht in het boek Anatomie van de ziel uit 2020, geschreven door Caroline Myss, naar inzichten.
Stop met ronddraaien in cirkels
We weten het allemaal: als er te veel druk op de ketel komt, val je snel terug in oude patronen. Voor je het weet kom je in een negatieve spiraal van zelfverwijt, frustratie, verbetenheid om het anders en beter te doen. Om daar vervolgens weer in te ‘mislukken’. Ondertussen gaat het ritje in de mentale mallemolen maar door. Aline Aelberts, expert loopbaancoach bij Skill BuilderS, ging te rade bij Deb Dana en het boek De polyvagaaltheorie in therapie. Het ritme van regulatie. Ontdek hier haar inzichten.
