Inzicht

Voor welke baas werk jij?

Onze collega Anouk Smets is loopbaancoach en coacht en begeleidt mensen in hun professionele loopbaan. Ze werkt intussen zes jaar bij SBS Skill BuilderS. Maar wat niet gekend is, is dat ze in het geheim voor een heel andere baas werkt. Hier doet ze haar verhaal.

'De baas voor wie ik werk, rekruteerde mij lang geleden. Hij wist me al te vinden toen ik nog een kind was. Hij bleef aan mijn mouw trekken toen ik een tiener was en volgde me nauw op toen ik mijn eerste stappen zette in het beroepsleven. De baas voor wie ik werk, kent mij door en door. Hoe ik op zo'n jonge leeftijd al aan een job geraakte, vraag je je af? Daarvoor neem ik je graag even mee naar mijn kindertijd. Ik had vaak het overweldigende gevoel dat ik geen idee had waar ik eigenlijk mee bezig was. Er was zo veel te leren in de wereld en ik had de indruk dat ik het constant fout deed. Net zoals iedereen wilde ik niets liever dan complimentjes krijgen van mijn trotse ouders, of 10 op 10 scoren op elke toets. En toch lukte dat niet altijd. Ik begreep er niets van.

“Vreselijk hé”, hoorde ik dan in mijn hoofd, “om altijd te moeten horen dat je fouten hebt gemaakt of dat je het anders had moeten aanpakken. Je zal harder je best moeten doen. Je wil toch niet dat ze je een teleurstelling gaan vinden omdat je het telkens zo verknoeit?” Natuurlijk wil je als kind helemaal niemand ontgoochelen. Maar hoe kon ik ervoor zorgen dat iedereen tevreden over mij kon zijn? Ik was niet de populairste van de klas, niet sportief of aantrekkelijk, of extravert en spontaan. Ik vond mezelf maar gewoontjes en was er vaak behoorlijk zeker van dat ik weinig in huis had dat mensen leuk zouden vinden.

“Je hebt gelijk”, zei de stem in mijn hoofd alweer. “Maar ik heb wel een ideetje… Je zou kunnen proberen om enorm uit te blinken in iets. Dan gaan mensen je zeker leuk vinden.” Natuurlijk! Wat een goed plan! Dan zou niemand me ooit nog een negatieve opmerking moeten geven. Er was maar één probleem… er was namelijk niets waar ik zó goed in was dat ik kon uitblinken. “Maak je geen zorgen, daar weet ik wel een oplossing voor!”, opperde de stem in mijn hoofd geruststellend. “Dan blink je toch gewoon uit in ALLES? ’t Is heel simpel, hoor. Je doet gewoon je best om alles te doen wat ze van je verwachten, je zorgt ervoor dat je geen fouten maakt en zo hou je iedereen tevreden.” Dat klonk logisch – toch zeker voor een kind. Maar hoe dan? Ik deed nu ook al hard mijn best en toch faalde ik regelmatig. “Geen zorgen,” suste de stem me, “ik help je wel. Als je belooft om exact te doen wat ik zeg, dan zal je het snel genoeg onder de knie hebben: je probeert je gewoon voor te stellen wat je ouders, je familie, je vrienden, je leraren, je kennissen, je buren, de mensen in de straat, … van je verwachten. En dat probeer je dan te doen nog voor ze erom vragen en liefst ook zo perfect mogelijk. Je zal zien, ze gaan het fantastisch vinden! En ik ben er voor je. Ik ga je alles leren wat je moet weten om niemand ooit nog teleur te stellen. We worden de beste vrienden, jij en ik. Noem me vanaf nu maar Streber.”

… en zo tekenden we het contract voor mijn allereerste job. De Streber in mijn hoofd had niet gelogen: hij leerde me alles en was altijd bij mij. Maar of hij oprecht een goede vriend was, dat was een heel andere kwestie. Hij kon namelijk bijzonder bot en hard uit de hoek komen. Hij wees me op mijn fouten nog voor ik ze beging, maakte me onophoudelijk attent op de hoge verwachtingen van de mensen rondom me en verwachtte dat ik koste wat het kost zo goed mogelijk zou presteren. ‘Goed genoeg’ bestond niet in het woordenboek van de Streber. Enkel de deadline die ervoor zorgt dat je je imperfecte werk moet inleveren.

Dankzij de Streber kreeg ik inderdaad veel minder negatieve feedback. Maar het was wel keihard werken. Dus vroeg ik, ruwweg 20 jaar later, eens een functioneringsgesprek aan bij mijn bijzonder strenge baas. Ik had namelijk beslist dat het genoeg was geweest. Ik was het beu om mezelf ongelukkig te maken door al dat perfectionisme. De lat lag ondertussen nog veel hoger en in plaats van meer zelfvertrouwen te hebben, voelde ik me aan 150 kilometer per uur leven op automatische piloot, klaar om op eender welk moment uit de bocht te vliegen.

“Wat een onzin!”, riep de Streber verontwaardigd. “Zonder mij zou je het helemaal niet redden! Wie heeft jouw studies mee afgerond? Je carrière vorm gegeven? Zonder mijn hulp gaan de mensen zien wat je werkelijk bent: niet perfect. Ze gaan je fouten en je tekortkomingen zien. Ze gaan kritiek op je hebben en teleurgesteld zijn wanneer je faalt. Is dat misschien wat je wil?” Natuurlijk wou ik dat niet. Maar er moest toch een andere oplossing zijn? Eén waarbij ik me niet continu zo hoefde uit te putten? “Geloof me”, betuttelde de Streber me, “je bent er niet klaar voor. Aan jou is zo veel werk dat zelfs ik al die jaren hulp nodig had om je fouten weer recht te trekken. Of ben je misschien vergeten dat ik mijn vrienden People Pleaser en Muggenzifter heb moeten inschakelen om je op het goede spoor te houden?”

Was ik doodsbang omdat ik ergens toch ook wel geloofde dat ik inderdaad zou falen zonder zijn hulp? Ja! Perfectionisme is een lastige gewoonte die je gedachten volledig onder controle heeft. Je zelfvertrouwen en eigenwaarde zijn onlosmakelijk verbonden met je volgende succes.

Was ik vastberaden dat ik mijn baas opzij wilde schuiven? Absoluut! Maar blijkbaar stond in de kleine lettertjes van het contract dat ik had gesloten met de Streber dat je het nooit meer écht kan verbreken. Daarom blijft de Streber nog altijd over mijn schouder meekijken. Ook nu fluistert hij in mijn oor: “Wat gaan ze van je denken? Je wil foutloos door het leven gaan en nu ga je toch zwart op wit publiceren dat je niet perfect bent.”

Maar ik weet dat hij het enorm benauwd krijgt wanneer ik buiten de lijntjes kleur. Hij vindt het verschrikkelijk om mij dingen te zien ondernemen die commentaar of kritiek kunnen opleveren. Dan panikeert hij en begint hij tegen mij te schreeuwen. Maar ik weet dat als ik doorzet, hij het na een tijdje opgeeft. Dus dat is dan ook exact wat ik moet doen, want beetje bij beetje geraak ik zo verlost van mijn baas die mij klein wil houden.

Ik werk voor een baas die Streber heet.

Hij is een pestkop die zelf bang is voor kritiek. Bang om te laten zien dat hij niet perfect is. Bang dat anderen een oordeel over hem zullen vellen. Hij wil me graag wijsmaken dat zijn angst de mijne is. Maar ik doe hard mijn best om hem los te laten.