Inzicht

De kracht van positieve beeldvorming

Gisteren - zondag 17 maart - was het Dag van de zorg. Heel wat zorginstellingen zetten hun deuren wijd open. Vorige week waren er ook verschillende initiatieven rond het thema van dit jaar ‘de kracht van positieve beeldvorming’. Sinds 2019 hebben we bij Skill BuilderS al honderden mensen in het kader van burn-outpreventie in de zorgsector begeleid. Stuk voor stuk geëngageerde mensen met een hart voor de zorg. Onze collega Saskia Poelmans, psycholoog & stress- en burn-out coach, heeft een groot hart voor de zorg en wil graag alle helden die in de zorgsector werken, heel even in het zonnetje zetten.

Het syndroom burn-out

Wist je dat het syndroom burn-out zelfs voor het eerst beschreven werd in de zorgsector? Het was dr. Freudenberger die opmerkte dat verschillende medewerkers in een verslavingskliniek op een gegeven moment uitvielen ten gevolge van uitputting. Wat hem daarbij opviel, was dat het vooral degenen waren die enthousiast en gedreven waren die op een gegeven moment opbrandden. Zijn conclusie: je moet eerst in vuur en vlam hebben gestaan voor je werk of voor je patiënten om op te branden. Geen vuurtje, geen brand. En dat vuurtje is vaak aanwezig bij mensen die ervoor kiezen om in de zorg te werken.

Uiteraard bleek later dat het niet enkel de zorgsector is die te kampen krijgt met burn-outs. De zorgsector is niet eens de sector waar medewerkers de grootste kans op een burn-out hebben. Wij weten uit onze begeleidingen dat 90% terugkeert naar dezelfde werkgever. En degenen die ervoor kozen om van werkgever te veranderen, bleven meestal binnen de sector. Dat is niet voor niets. Dat negatieve imago doet de sector dus tekort en daarom staat de Dag van de zorg dit jaar in het teken van ‘de kracht van positieve beeldvorming’.

Als ik denk aan de woorden beeldvorming en zorg in één zin, dan beland ik al snel bij NMR’s, colon- of gastroscopies, RX’en, … En eigenlijk is dat ook een beetje wat we doen in onze begeleidingen. We proberen een zo goed mogelijk beeld te krijgen van wat er zich daar binnen afspeelt en proberen daar taal aan te geven, dit te structureren op een manier waarop we ermee aan de slag kunnen gaan. Met de juiste begeleiding weten deze mensen vaak hun passie terug te vinden. Het beeld van hun werk dat even heel donker kleurde, klaart geleidelijk aan weer op. De medewerkers die we begeleiden, geven achteraf aan meer de positieve aspecten van hun werk te zien, meer afstand te kunnen nemen en realistischere verwachtingen te hebben.

Impact van stress op ons beeld van de werkelijkheid

Ons beeld van de werkelijkheid vertroebelt namelijk door stress. Stresshormonen die in de hersenen circuleren, irriteren de hersencellen waardoor die minder goed gaan samenwerken met een aantal klachten tot gevolg zoals concentratie- en geheugenproblemen, maar ook tunnelvisie. We focussen ons alleen nog maar op het negatieve en vergeten hoe blij we ooit waren dat we de kans kregen om in deze prachtige job te starten.

Die verbindingen kunnen we terug stimuleren door oefening zoals de welbekende dankbaarheidsoefening op het einde van je dag. Maar je kan er ook je dag mee beginnen. Heel vaak staan we ’s morgens op en denken we aan de dingen waar we tegen op zien ‘oh nee, straks nog dit vervelende taakje of dat moeilijke gesprek’. Maar je kan ook bewust focussen op de dingen waar je naar uitkijkt: ‘vandaag zal die fijne collega ook op kantoor zijn of straks mag ik die leuke opdracht uitvoeren’. Dit werkt het best als je het koppelt aan een andere gewoonte, bijvoorbeeld tijdens het zetten van je tas thee/koffie ’s morgens, tijd voor ‘positivi-tea’ noem ik het dan met een knipoog. Mensen komen soms zelf met ideeën om meer te focussen op positiviteit zoals leuke muziek spelen tijdens de middag of een spaarpot waar collega’s tijdens de pauze 50 cent in moeten steken als ze klagen over het werk. Ik moedig alle initiatieven aan, zolang er een gezonde balans blijft bestaan. Af en toe is het wel belangrijk dat er over moeilijke dingen gesproken kan worden, anders beland je in het andere uiterste, namelijk ‘toxische positiviteit’, waarin mensen zich heel eenzaam en niet ondersteund gaan voelen met hun moeilijkheden.

Jouw veerkrachtige zelf

Een andere tool die helpt bij de beeldvorming zijn de kernkwadranten van Offman. Bij burn-out gaan mensen het geloof in zichzelf verliezen, ze worden onzeker en dit wordt alleen nog maar versterkt doordat ze door vermoeidheid en cognitieve klachten meer fouten gaan maken of meer moeite moeten doen om geen fouten te maken. Ze zien alleen nog maar hun valkuilen ‘ik ben te idealistisch’, ‘ik ben te zorgzaam’, ‘ik ben te empathisch’, ‘ik wil het te goed doen’, … en bij hun collega’s zien ze alleen nog maar hun allergieën ‘ze zijn kortaf’, ‘ze besteden niet genoeg aandacht aan de persoonlijke hygiëne van de patiënten’, ‘ze commanderen de anderen’, …

De kunst is om terug te leren kijken naar het volledige plaatje, welke kwaliteit zit er achter jouw valkuil? En welke uitdagingen kan je meenemen voor jezelf? Wat kan je leren van collega’s? En wat wil je vooral niet meenemen van hen? Zo kom je uiteindelijk bij jouw veerkrachtige zelf die een balans weet te vinden tussen kwaliteit, valkuil, uitdaging en allergie. Als jij een plantrekker bent dan zou het wel eens kunnen zijn dat jij je ergert aan collega’s die jou naar jouw gevoel ‘commanderen’, omdat het jouw valkuil is alles alleen te willen doen, hoeveel of hoe zwaar het ook is. Jouw uitdaging is om hulp te leren vragen op een manier waar jij je goed bij voelt, zonder het gevoel te hebben dat je tekort schiet, anderen belast of anderen ‘commandeert’. Het is niet omdat je het alleen kan doen dat je het alleen moet doen. Waarom steeds de moeilijke weg kiezen? Jij verdient het ook om nog wat energie voor jezelf over te hebben!

En zo zijn er nog veel “beeldvormingstechnieken” die we gebruiken in onze begeleidingen, afhankelijk van jouw noden.

“Is het dan zo eenvoudig? Zit alle stress dan gewoon in mijn hoofd? Moet ik gewoon een roze bril opzetten en verder doen?” hoor ik de critici denken. Zeker niet! Voor dit artikel heb ik me laten inspireren door de metafoor van de beeldvorming die ten gevolge van stress negatiever kleurt. Burn-out is vaak het gevolg van een combinatie van omgevings- én persoonlijke kenmerken, maar zonder omgevingsfactoren kan er nooit sprake zijn van burn-out. Het zit dus niet in je hoofd. Toch is het belangrijk om die omgevingsfactoren te zien voor wat ze zijn en vervolgens op zoek te gaan naar een manier om er mee om te gaan. En dat is de kracht van positieve (doch gebalanceerde) beeldvorming.