Van morele stress naar morele moed als recept voor meer energie
Het was Socrates die eeuwen geleden al sprak over het bereiken van een gemoedsrust die voortkomt uit het goede doen in plaats van te leven volgens de morele codes van de samenleving. Wat bedoelde Socrates daar precies mee? Wat is morele stress en waarin verschilt het van ‘gewone’ werkdruk en van emotionele stress? Onze collega Saskia Poelmans, psycholoog en stress- & burn-outcoach zocht naar een verklaring.
Wat is morele stress?
De spanning tussen wat je kan doen en wat je zou willen doen, noemen we morele stress. Daarbij wordt er een verschil gemaakt tussen de initiële stress op het moment zelf dat je moet kiezen hoe je zal handelen en het moreel residu dat blijft hangen, soms zo langdurig dat het geïntegreerd wordt in je zelfbeeld, je zelfbeeld verlaagt. Niet zo onschuldig dus.
Morele stress verschilt van ‘gewone’ werkdruk waarbij er te veel gedaan moet worden in te weinig tijd en van emotionele stress, waarbij je met moeilijke emotionele situaties moet omgaan op de werkvloer (schrijnende situaties van klanten/patiënten, zware verhalen, overlijdens, …). Typisch voor morele stress is dat het om ethiek of moraliteit gaat, het gaat om jouw persoonlijke waarden waarnaar je wil leven en werken en hoe die niet stroken met hoe je je werk moet doen/ kan doen/ doet. Moraliteit klink als iets heel groot, maar vaak gaat het over de kleine ethiek van elke dag. Situaties waarin je dagdagelijks verzeild geraakt. De momenten in een week waarin je moet kiezen: je morele kompas volgen of de makkelijke weg volgen (of wat op het eerste zicht de makkelijke weg lijkt althans).
De klachten van morele stress zijn wel heel gelijkaardig aan die van ‘gewone’ stress: vermoeidheid, hoofdpijn, buikpijn, angst, boosheid, …
Morele stress staat niet volledig los van 'gewone' werkdruk
We zien het de laatste tijd net vaker voorkomen omdat door de stijgende werkdruk steeds minder ruimte overblijft om je job in te vullen zoals jij wil. Die autonomie is nochtans een belangrijke hulpbron om je te beschermen tegen de nadelige effecten van hoge werkdruk en uiteindelijk in een burn-out te belanden. Maar daarnaast zijn er ook heel wat andere factoren zowel intern (bv. onzekerheid of bepaalde kennis of vaardigheden die ontbreken) als extern (bv. onduidelijke visie of verschil in visie met organisatie of teamleden) die voor morele stress kunnen zorgen.
Een burn-out is niet het enige negatieve gevolg dat geassocieerd wordt met morele stress. Zo blijken werknemers met morele stress ook vaker en langer ziek te zijn en meer intenties te hebben om de organisatie te verlaten.
Wat is professionele morele moed?
Professionele morele moed is het overwinnen van persoonlijke angsten en het omzetten van morele intenties in acties, ondanks de interne of externe druk om iets anders te doen. En is daarmee een antwoord op morele stress. Moedig handelen draagt bij aan zelfrespect, zelfontplooiing en vitaliteit.
Wat kan je als organisatie doen om morele moed te versterken?
Als organisatie kan je een positief ethisch klimaat installeren. Wat verstaan we onder een positief ethisch klimaat? Dit wordt wel eens gedefinieerd als de individuele percepties die de attitudes en gedragingen van mensen kunnen beïnvloeden. Het fungeert als een referentiekader voor het gedrag van werknemers.
In de eerste plaats is het belangrijk om als organisatie al die kleine momenten in kaart te brengen om inzicht te krijgen in wat morele stress veroorzaakt.
- Ga in gesprek
- Ontdek welke waarden achter die momenten die niet goed voelen, schuilen?
- Wat kunnen we hieruit leren?
- Kunnen we hiermee aan de slag gaan?
Je kan een referentiepersoon ethiek in de organisatie aanduiden die zich buigt over deze situaties en die mee een kader/visie kan vormgeven die werknemers houvast biedt.
Inspirerend voorbeeld?
Bij AZ Delta word je beloond als je voor de moeilijke weg kiest. Zij schenken elk jaar een prijs voor morele moed aan een genomineerde medewerker die met hart en ziel opkomt voor de patiënt in moeilijke omstandigheden. Aanvullend kan je verhalen van mensen die ervoor kozen hun morele kompas te volgen, intern delen.
Wat kan je als leidinggevende doen?
Autonomie-ondersteunend leiderschap blijkt samen te hangen met professionele morele moed en negatief samen te hangen met morele stress.
Daarnaast blijkt ook de mate waarin de psychologische basisbehoeften (de behoeften aan autonomie, relationele verbondenheid en competentie) bevredigd zijn een voorspeller voor professionele moed. Hier kan je als leidinggevende samen met HR op inzetten.
Wat kan je zelf doen?
Volgens de psycholoog Zimbardo kunnen we allemaal ervoor kiezen om ethisch te handelen. Je hoeft het niet te groot te zien, al is het maar de deur voor iemand openhouden.
Ga erover in gesprek met anderen. Help elkaar kritieke situaties herkennen waarin moed nodig is. Je zal ook ontdekken dat iedereen situaties kent die hij of zij lastig vindt. En dat iedereen soms wel en soms niet moedig handelt. Je bent niet alleen! Je kan samen nadenken over manieren om moedig te handelen en ook inspiratie delen van wat kan helpen, wat de drempel kleiner kan maken om moedig te handelen.
Wil je hierover van gedachten wisselen?
Aarzel niet en contacteer ons.